info@judaica-zwolle.nl
Stichting Judaica Zwolle
Judaicanon

Judaicanon Venster 2 - De Portugese joden

In het laatste kwart van de 16e eeuw ontstond in Amsterdam een Sefardische gemeente, bestaande uit Joden die Spanje en Portugal hadden moeten verlaten. Deze brachten hun belangrijke handelsrelaties mee, hetgeen welvaart voor de gemeenschap betekende.

In 1675 kwam aan het huidige Jonas Daniël Meyerplein in Amsterdam de grote, imposante en rijk ingerichte Portugese Esnoga van de Sefardische gemeente gereed. De bouwmeester was Elias Bouwman. De afmetingen van deze Esnoga zijn gebaseerd op de maatverhouding van de tempel van Salomo. Het heeft rondom 12 vensters overeenkomstig het getal van de stammen van Israël. Dit idee is in vele synagogen ter wereld overgenomen. Ook de synagoge van het Hadassa-ziekenhuis in Jeruzalem, met de beroemde ramen van Chagall, telt 12 ramen. De Esnoge model gestaan voor vele Sefardische synagogen die later werden gebouwd zoals in Londen, Willemstad, Paramaribo en New York. Bij de opening in 1675 was de Esnoga het grootste gebouw van Amsterdam. In de 17e eeuw was Amsterdam de enige stad waar de Joden zulke monumentale en van buiten duidelijk herkenbare gebedshuizen mochten bouwen, een voorrecht dat de andere religieuze minderheden, zoals Rooms-Katholieken, werd ontzegd. De Portugese Esnoga en  ook de Grote Hoogduitse synagoge uit 1671 waren dan ook het symbool van de aanzien dat de Joden in Amsterdam genoten. De Portugese synagoge is een van de belangrijkste Joodse monumenten van Nederland en is wereldberoemd, mede vanwege de aanwezigheid van de bibliotheek Ets Haim (Boom des Levens). De bibliotheek van de in 1637 opgerichte broederschap Ets Haim is in de loop der eeuwen uitgegroeid tot een van de belangrijkste collecties sefardica ter wereld en is onmisbaar voor de studie van het Jodendom.

Bronnen:
-    Gids Joods Historisch Museum 1995, Amsterdam, p. 77
-    J. Stoutenbeek, Joods Amsterdam, Ludion : Gent, 2003, p. 28-32
-    Spaans-van der Bijl, T. (Red.), Joodse bijdrage aan de Nederlandse cultuur. Jubileumnummer MISJPOGE 1987-1992, Amsterdam, zj., p. 66, 67, 68

Ingebracht door: Wim Neevel te Ommen
Gepubliceerd in: Judaica-Bulletin 21, 3