info@judaica-zwolle.nl
Stichting Judaica Zwolle
Judaicanon

Judaicanon Venster 7 - Joodse kleinkunst

Eduard Jacobs (1868-1914) heeft op 19 augustus 1895 de cabaretkunst in Nederland geïntroduceerd. Hij sloot toen aan het huidige Museumplein in Amsterdam de eerste cabaretovereenkomst in ons land. Hij heeft deze aparte vorm van amusementskunst van Parijs naar Amsterdam overgebracht.

Deze Ezechiël Jacobs (bekend onder de naam Eduard, later Edouard Jacobs) werkte tot 1890 in de diamantindustrie. Omdat zijn artistieke bloed kroop waar het niet gaan kon, trok hij op 22-jarige leeftijd naar Parijs, waar hij als pianist begeleider werd van variétéartiesten in het vermaakcentrum "Le Moulin Rouge". In deze Franse jaren kwam hij in contact met een nieuwe amusementsvorm die zich in 1881 had geopenbaard: het intieme cabaret-artistique. In 1894 kwam hij met een koffer vol Frans cabaretmateriaal naar Nederland terug. Hem komt de eer toe het echte  cabaret in Nederland te hebben geïntroduceerd. Hij bracht de Franse sfeer over naar de Pijp in Amsterdam. Je kunt Eduard Jacobs dan ook Nederlands cabaretpionier noemen, die onze allereerste protestzanger was. Jacobs durfde zijn verontwaardiging te uiten in rauw realistische, fel getuigende, niets en niemand ontziende spot- en klaagliederen. Het toont ons een boeiend facet van het dagelijks leven rond de eeuwwisseling want deze "époque" was niet zo "belle" en de "nineties" waren niet zo "gay" als men in het Café Chantant deed voorkomen. Zijn door onderwerpen en taalgebruik provocerende liedjes hebben ertoe bijgedragen dat de samenleving en de overheid attent werd gemaakt op sociale misstanden. De ontwikkeling van het Amsterdamse amusementsbedrijf in de 19e eeuw, die het gevolg was van maatschappelijke veranderingen zoals de industrialisatie, speelde in op een middenklasse met behoefte aan vrijetijdsbesteding. Dit Amsterdamse amusement heeft  altijd een rijk Joods aandeel gekend. Van Eduard Jacobs en Abraham de Winter - de eerste artiest, wiens stem in 1901 op de grammofoonplaat is vastgelegd - tot de revue en het variété in de Amstelstraat, waar het Amsterdamse uitgaansleven zich later ging afspelen en waar Louis en Heintje Davids hun eerste successen beleefden. In de crisisjaren twintig en dertig zochten mensen afleiding voor hun zorgen in nieuwe amusementsvormen. De film was inmiddels geboren. In het "Bioscooppaleis Tuschinski" ging de film "De Jantjes" in première met wederom broer en zus Davids. Zo hebben Joodse artiesten, muzikanten, regisseurs en impresario's een grote rol gespeeld in de ontwikkeling van het Amsterdamse amusement.

Bronnen:
-    Spaans-van der Bijl, T. (Red.), Joodse bijdrage aan de Nederlandse cultuur. Jubileumnummer MISJPOGE 1987-1992, Amsterdam, zj., p. 97-100
-    Cabaret, verslag Verhalen in Trouw 04-06-1995
-    Joods Historisch Museum catalogus "Draaien, altijd maar draaien"

Ingebracht door: Wim Neevel te Ommen
Gepubliceerd: Judaica-Bulletin 21, 3